Baarle barst uit zijn voegen van de enclaves met al hun grenzen en grensovergangen. Maar heel opvallend: er staat geen enkele grenspaal. Dat is niet helemaal waar, want bij de kerk staat een ceremoniële grenspaal als herinnering aan de definitieve vaststelling van de doorgaande rijksgrens in 1974. Wat hebben grenspaalliefhebbers dan te zoeken in Baarle? Want die zijn er: mannen en vrouwen die grenspalen opzoeken als passie. Complete grenzen worden afgelopen om alle grenspalen in beeld te brengen en op internet te zetten. Elke hobby heeft zijn eigen diepte en er wordt volop uitgewisseld over nieuwe vondsten, verdwenen grenspalen, herplaatsingen, enzovoort.

Hoe dan ook: een delegatie van de Grenspalengroep Nederland wilde toch maar al te graag Baarle bezoeken vanwege die bijzondere grenssituaties én met de vraag: waarom zijn hier geen grenspalen? Herman Janssen van heemkundekring Amalia van Solms begeleidt vaker zulke specialistische groepen en hij had een mooi programma in elkaar gestoken.

Voordeur

De iconische plekken en bijzonderheden die elke Baarle-bezoeker wel meepakt, konden niet ontbreken. Het verhaal van de voordeuren die bepalen of een huis Belgisch of Nederlands is, inclusief speciale nummerbordjes. Het maakte dat in 1995 (toen de enclavegrenzen definitief werden vastgesteld) iemand haar voordeur werd verplaatst om toch in België te kunnen blijven wonen. Soms loopt de grens midden door een voordeur. Dan hebben de inwoners de vrije keuze: een Belgisch of een Nederlands huisnummerbordje, of beide. Nog straffer wordt het met de vindingrijke oplossing van een winkelier die vier appartementen bovenop zijn Nederlandse winkel wilde bouwen. Van de Nederlandse gemeente mocht het maar één appartement zijn omdat het quotum was bereikt. Maar door een Belgische voordeur aan de achterzijde van het gebouw kwamen er nog drie appartementen bij. Dat geeft een bizarre situatie: aan de voorzijde is de begane grond Nederlands, de 1e verdieping Belgisch en de 2e verdieping Nederlands. De achterzijde is op de begane grond eveneens Nederlands en daar bovenop staan twee Belgische appartementen.

Grensavonturen

Verder werd gewandeld langs de voormalige witwas-bank Femis, die op de grens stond en de inrichting bijzonder slim had aangepakt. Jaren later werd in hetzelfde pand het lijk gevonden van een vrouw, verpakt in een kliko die in de speelkamer stond van haar dochtertje, hoe luguber. Hier waren de vragen: in welk land ligt het lijk precies en waar zou deze moord berecht moeten worden.

Maar de kersen op de taart waren alle extra’s die nog voorzien waren. Allereerst de wandeling naar het zogenaamde quadripoint tussen de akkers waar de enclaves H1 en H2 op 1 punt aan elkaar raken. Een officieuze pijp geeft die plaats aan. En er is maar één ander quadripoint op aarde. Ten tweede de bezoeken aan gebouwen die op de grens staan. Dat wist Herman Janssen te regelen, want daar kom je niet zomaar. Bijvoorbeeld het gemeentehuis van Baarle-Hertog, waar de grenslijn fraai is aangegeven met een verlichte streep in de raadszaal. De praktische gevolgen werden besproken, bijvoorbeeld bij een huwelijk. De ambtenaar, de getuigen en het bruidspaar moeten aan de Belgische kant zitten want anders is het huwelijk niet geldig.

Ook een bezoek aan twee bedrijven stond op het programma. De immense Koninklijke Drukkerij Em. de Jong bevat in het complex de gehele enclave H9 en op veel plekken is de grenslijn aangegeven, hoewel dat voor de dagelijkse bedrijfsvoering geen consequenties heeft. Even gastvrij werd de groep ontvangen bij het bedrijf Q-lite, waar bij een uitbreiding achteraf bleek dat men gedeeltelijk op Nederlands grondgebied had gebouwd. Ook hier is de grenslijn aangegeven op de vloer. Als het om verschillende regelgeving gaat (bijvoorbeeld veiligheidsinspecties), dan houdt men de strengste versie aan voor het hele gebouw.

De laatste kers was een vloeibare: een bezoek aan de bekende drankenhandel ‘De Biergrens’, waar de grens dwars door de winkel loopt. Sinds kort hebben ze twee nummerbordjes: een Nederlands en een Belgisch.

En met deze intensieve rondleiding was ook de vraag beantwoord waarom er geen grenspalen in Baarle zijn. Er zijn immers 959 knikpunten in al die enclave-grenzen. Daar is geen beginnen aan. En dat vonden zelfs onze grenspaalliefhebbers.

Meer informatie over de Grenspalengroep Nederland vind je op www.grenspalen.one