Ik moest aan dokter Dolittle denken, de arts die, door zijn vermogen met de dieren te spreken, allerlei avonturen beleefde. De Engelsman Hugh Lofting verzon deze goede dokter toen hij in de Eerste wereldoorlog diende en brieven naar zijn kinderen schreef. Het beschrijven van de werkelijke toestand in de loopgraven vond hij of te gruwelijk of te saai. Na de oorlog vormden deze brieven de basis van een reeks kinderboeken over dokter Dolittle. Kinderboeken, inderdaad, maar wel met een onderwerp dat me tot aan de dag van vandaag fascineert. Stel dat we in staat zouden zijn direct met andere dieren te communiceren, wat zouden we dan leren? Eerlijk gezegd denk ik dat we ons dan beter zouden beperken tot luisteren in plaats van praten, want in dat laatste geval gaan we waarschijnlijk aan de spreeuwen vertellen dat ze niet op de auto’s moeten kakken, of aan de kauwen dat ze na zonsondergang geen geluid meer mogen maken.

Ja, alleen maar luisteren naar wat er gezegd wordt door die kauwen, dat lijkt me al heel wat. Vlak bij mijn huis is zo’n stel essen waarin ze graag bij elkaar komen. Tegen zonsondergang komen ze luid roepend aan en zoeken ze een plekje in de takken. Als het eenmaal donker is dan wordt het wel rustiger, maar niet helemaal stil. Als je erlangs loopt dan hoor je roepjes, piepjes en … gebabbel. Ik weet niet hoe ik het anders moet omschrijven, maar ik heb stellig het idee dat die vogels een beetje zitten te keuvelen. Misschien spreken ze de dag door, maken ze plannen voor de volgende dag om ergens naartoe te gaan waar volop te eten is, of zijn ze gewoonweg aan het roddelen.

Kauwen en andere kraaiachtigen zijn niet de enige vogels die lekker met elkaar kletsen. In het boek 'Wondervogels' van Jantien de Boer, die onder andere voor de Leeuwarder Courant schrijft, wordt dat ook vermeld voor verschillende soorten wadvogels, zoals voor (rosse) grutto’s kanoeten en lepelaars. Jantien tekende verhalen op van trekvogelonderzoekers, de meeste uit de ‘school’ van Theunis Piersma, de bekendste trekvogeldeskundige van Nederland. Als je erover nadenkt is het niet zo’n gek idee dat sommige vogels met elkaar spreken om relevante informatie aan elkaar over te brengen. Een kauw wordt zo maar vijftien jaar, een grutto kan de dertig halen. Dat zijn best lange levens, waarin een hoop ervaringen worden opgedaan. Als je als vogel in staat bent je wijze lessen door te geven dan heeft dat een voordeel, omdat zowel jouw eigen overleving als die van je nakomelingen wordt vergroot.

Met welke ‘woorden’ vogels dat doen, dat is tot op heden onbekend. Wat wel bekend is, is dat vogels verschillende dialecten kunnen hebben en dat in sommige gevallen mannetjes en vrouwtjes verschillende geluiden gebruiken (of dat ook iets zegt over de onderlinge verstandhouding weet ik niet). In ieder geval kunnen we allemaal vaststellen dat tijdens de trektijd vogels soms veel geluid maken. Kolganzen die overvliegen jodelen wat af. En of dat nu zo is om onderling contact te houden, of dat er meer informatie in zit ('pas op, windmolen rechts!') daar kunnen we voorlopig nog lustig over speculeren.

Hiervoor gaf ik aan dat het een slecht idee zou zijn als we als mensen tegen vogels zouden praten om ze te vertellen wat ze moeten doen en laten. Toch kan praten tegen vogels nog ergens goed voor zijn. Theunis Piersma beschreef dat soms grutto’s helemaal in de kramp schieten als ze worden gevangen voor onderzoek. Ondanks dat de onderzoekers voorzichtig te werk gaan raken de dieren compleet gestrest. Niet zo gek als er uit het niets een net over je kop wordt gegooid en een grote tweevoeter je in zijn hand opschept! Hij merkte dat zachtjes tegen de dieren praten ze al snel kalmeerde en dat ze het daarna zichtbaar beter deden. Hij sprak wel Fries met ze, misschien is dat een voorwaarde.

Leo Nagelkerke, West-Brabantse Vogelwerkgroep

Markandalletjes

* Het is nu een mistige ochtend, heel stil, zelfs geen jodelende ganzen. Ook geen gepraat. Maar de komst van de winter laat zich voelen.

* Handen uit de mouwen. Wilgen Knotten zaterdagmorgen 29 november. 9-12u30. Bij IJsvermaak. (met erwtensoep) Bouvignelaan 3. Breda. WestBrabantse Vogelwerkgroep en IVN Mark&Donge.

* Waterschap Brabantse Delta wil plots tegen alle plannen voor natuurbeleving in, géén kano-, watersportroute door een moeras bij Blauwe Kamer. Ondanks investeringen in Markdal-Zuid wordt zo de geplande doorgaande kanoroute Hoogstraten-Breda v.v. onmogelijk gemaakt. Zonder overleg werd dit aan Kano- en Watersport Verenigingen uit Nederland en Vlaanderen meegedeeld. Tussen oplossing wilde Waterschap niet bespreken. Met name Brabants Landschap dreigt dan uit het beekherstel project Markdal te stappen, was de boodschap aan de watersport vertegenwoordiger.

Brabants Landschap doet aan fondsenwerving, maar als natuurliefhebbers uit BL gebieden geweerd worden, lijkt dat voor natuurbeleving een kat in de zak. Aan Vereniging Markdal als spreekbuis van de streek is gevraagd te zoeken naar een oplossing in balans.

* Weinig excursies, dus alle tijd voor sinterklaas surprises!

* Vogeltrek nu merkbaar. Honderden ganzen grazen in Markdal.

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge